DÁM NGOÁI ĐẦU NHÌN LẠI – Nguyễn Thị Tịnh Thy

NỘI DUNG TÁC PHẨM

   Dám ngoái đầu nhìn lại là cuốn sách phê bình về tiểu thuyết của năm tác gia đã và đang gây chấn động văn đàn Trung Quốc đương đại: Cao Hành Kiện, Mạc Ngôn, Lý Nhuệ, Diêm Liên Khoa và Dư Hoa.

Trong năm tác gia trên, phong cách sáng tác mỗi người mỗi khác, nhưng họ có điểm chung là đều “căng thẳng với hiện thực”. Đó có thể là hiện thực trong quá khứ, có thể là hiện thực trong hiện tại; có thể thuộc các chủ nghĩa “hiện thực yêu tinh”, “hiện thực dữ dội”, “hiện thực hoang đường”, “hiện thực huyền ảo”, “hiện thực thần bí hoang tưởng”,… nhưng chắc chắn không phải là “chủ nghĩa hiện thực giả dối”, “chủ nghĩa hiện thực phải đạo”. Họ can đảm đối mặt với hiện thực, không khoan nhượng hiện thực; thông qua bi kịch cá nhân để tái hiện quá khứ, tái hiện lịch sử đầy biến động, sai lầm và tủi nhục của đất nước trong hơn một trăm năm qua với những ngoại xâm, nội chiến, Cải cách ruộng đất, Đại nhảy vọt, Đại cách mạng văn hoá và Cải cách mở cửa. Cay nghiệt, dữ dội, dũng cảm, tha thiết, chân thành và bền bỉ, các nhà văn đã viết để đối thoại, để phê phán, để chuộc lỗi, để ăn năn, để trừng phạt và để sòng phẳng với lịch sử.

Bằng tâm huyết và tài năng của mình, họ đã chọn “những điều không được phép viết”, “dám ngoái đầu nhìn lại” những ký ức đau thương đến cực cùng của cá nhân và dân tộc.

Dám ngoái đầu nhìn lại nghĩa là dám lật lại trang sử máu của dân tộc, đặc biệt là lịch sử hiện đại; dám phơi bày nhân tính, quốc dân tính Trung Hoa trong tận cùng vực thẳm xấu xa và tàn bạo. Dám ngoái đầu nhìn lại nghĩa là dám cự tuyệt hợp xướng, can đảm độc tấu để cất lên tiếng nói, tiếng lòng của mình bằng thi pháp tiểu thuyết độc đáo in đậm dấu ấn sáng tạo của cá nhân từ bút pháp, kết cấu đến ngôn từ nghệ thuật.

    Lý Nhuệ phản tư, Mạc Ngôn dấn thân, Cao Hành Kiện hồi cố, Dư Hoa phẫn nộ, Diêm Liên Khoa nghịch dị. Trong hành trình dám ngoái đầu nhìn lại, các nhà văn đã tự cởi trói, tự đi tìm con đường tự do trong sáng tác của riêng mình, cho dù phải bước chân trần trên than đỏ. Họ dám ai điếu cho chính mình, ai điếu cho linh hồn dân tộc; dám nói ngược với chính quyền bằng những hình tượng văn học bạo liệt nhất và những ngôn từ khiêu khích nhất. Họ “cảm tạ tổ quốc máu thịt thiêng liêng” theo cách của riêng mình, đầy táo bạo và dữ dội, phẫn nộ và lạnh lùng, thẳng thừng và dấn thân, tha thiết và đớn đau.

“Dám ngoái đầu nhìn lại” của TS. Nguyễn Thị Tịnh Thy là một công trình phê bình văn học có giá trị, đem đến cho người đọc những tri thức và cảm nhận sâu xa về các đỉnh cao của tiểu thuyết Trung Quốc đương đại. Nó cũng là một gợi dẫn quý báu, một điểm nhìn tham chiếu cho văn học trong nước trước nhu cầu và hành trình cách tân, đổi mới không ít gập ghềnh, cần rất nhiều sáng tạo, nhiệt huyết, và trách nhiệm hiện nay.

NHẬN XÉT

Sức hấp dẫn của công trình nằm ở nội lực mạnh mẽ và bút lực dồi dào của một cây viết nghiên cứu phê bình. Nội lực ấy đến từ nền tảng tri thức lí thuyết chắc chắn, đến từ những hiểu biết uyên thâm về văn hoá, văn học Trung Hoa truyền thống và hiện đại, đến từ khát vọng truy cầu các chân lí học thuật và nhiệt huyết khám phá những hiện tượng văn học đa thanh, phức tạp. Tất cả những điều ấy được thể hiện bằng một bút lực “sóng sau xô sóng trước” dồi dào và một phong cách phê bình đầy cá tính.

Có thể nói, đây là một công trình có hàm lượng khoa học cao, nhưng không đem đến cảm giác nặng nề. Sự trầm tĩnh của lí tính song hành với nhiệt huyết nóng bỏng từ trái tim tác giả đã khiến các trang viết vừa có được sự khúc chiết của lí thuyết, vừa có được chân cảm tinh tế, sự xúc động cùng niềm đồng vọng sâu xa với những giá trị văn học tinh hoa.

(TS. Nguyễn Thị Minh Thương)