Triết Học Phật Giáo Việt Nam Thời Trần

Quan niệm về “bản thể” của các nhà triết học Phật giáo thời Trần là một quan niệm mang tính đặc thù phương Đông, vượt lên mọi nhị nguyên. Theo các ông, bản thể này là thực tại cuối cùng, nó xuyên suốt mọi vật thể vật chất trong vũ trụ và phản chiếu trong tâm thức con người dưới dạng bộ-đề, dưới dạng tuệ giác. Bản thể vừa là vật chất, vừa phi vật chất. Với nhận thức nhị nguyên thì nó chứa đầy nghịch lý, vì vậy, không thể dùng ngôn ngữ và khái niệm – là sản phẩm của nhận thức nhị nguyên – để mô tả nó. Bản thể hay chân như (chân lý tuyệt đối) này có mối quan hệ bất khả phân ly với thế giới hiện tượng (chân lý tương đối). Từ bản thể hay chân như, do vô minh, vọng động mà xuất hiện chúng sinh. Từng chúng sinh sau khi giải thoát lại trở về hòa nhập với bản thể tuyệt đối này.